Ở các vùng nông thôn, bạn có thể nhìn thấy hình ảnh cây nổ mọc hoang rất nhiều. Tuy nhiên, mọi người nghĩ đó chỉ là một loài cỏ dại và không quan tâm. Rất ít ai biết được, cây nổ lại là vị thuốc quý trong đông y, tốt cho sức khỏe. Đặc biệt, thảo dược này có công dụng rất tốt đối với bệnh nhân mắc bệnh về thận như suy thận, thận hư, tiểu đêm,…
Mô tả dược liệu cây nổ
Cây nổ có tên khoa học là Ruellia tuberosa, thuộc họ Ô rô. Cây thuốc còn có nhiều tên gọi khác là sâm tanh tách, sâm đất, tam tiêu thảo, tử lị hoa,…Trong tự nhiên cây nổ mọc rất nhiều, để nhận biết hình dáng cây thuốc chính xác, bạn có thể chú ý các đặc điểm bên dưới đây:
Đặc điểm thực vật cây nổ
Cây nổ thuộc loài thực vật nhỏ, có chiều cao trung bình khoảng 20 – 50cm. Cây thuốc thuộc thân cây nhỏ, vuông, có màu lục pha tím đỏ và có lông. Lá nổ hình bầu dục, mọc đối xứng, mép lá có rìa lông cứng và mặt trên lá có phủ một lớp lông thư.
Rễ cây nổ mọc thành củ, màu vàng nâu, có dạng tròn dài. Hoa nổ màu tím, lớn, mọc ở ngọn hoặc ở nách lá, mỗi hoa có khoảng 5 cánh. Quả cây thuốc hình nang, màu xanh khi còn non, chuyển thành nâu đen khi chín.
Quả thường “nổ” bắn ra hạt đen, dẹt khi tiếp xúc với nước hoặc lúc quả quá già. Cũng vì vậy mà cây có tên là cây nổ, cây sâm tanh tách. Cây thường ra hoa vào tháng 6 – 7 và sai quả vào tháng 8 – 10 hằng năm.
Bộ phận dùng
Các bộ phận của cây nổ đều được sử dụng làm thuốc hỗ trợ điều trị bệnh, trong đó rễ là bộ phận dùng nhiều nhất.
Phân bố
Cây thuốc có nguồn gốc từ các nước Châu Mỹ, nơi có khí hậu nhiệt đới. Ở nước ta, cây mọc hoang rất nhiều, quen bìa rừng, ven đường,…Đặc biệt, cây nổ có nhiều ở các tỉnh phía Nam.
Thu hái – sơ chế
Cây nổ được thu hái các mùa trong năm. Cây thuốc sau khi thu hoạch được sẽ đem về rửa sạch dùng luôn hoặc sẽ đem phơi khô, bỏ bọc bảo quản dùng dần trong thời gian dài.
Bảo quản
Sản phẩm cây nổ khô nên được bảo quản trong bọc kín, để nơi khô ráo và thoáng mát.
Vị thuốc quả nổ
Tính vị
Trong y học, rễ cây nổ được ghi nhận là có vị ngọt, cay, tính mát. Còn lá cây thì có vị cay, hơi đắng, tính lạnh và có ít độc.
Quy kinh
Chưa có thông tin nào ghi nhận tác dụng quy tinh của cây thuốc này.
Tác dụng dược lý
Trong y học hiện đại, cây nổ được phân tích với nhiều thành phần dược chất quý như leucin, tirosin, valin, glicin, hentriacontan, lupeol, sitosterol, stigmasterol, campesterol,…Vì vậy mà, cây thuốc được ghi nhận với nhiều tác dụng dược lý khác nhau:
Tác dụng kháng khuẩn, chống oxy hóa
Các thành phần Ethanol cũng như Chloroform được chiết xuất từ cây nổ thể hiện rõ đặc tính kháng khuẩn.
Không những giúp ức chế sự tăng trưởng của những gốc tự do mà còn làm giảm thiệt hại cho một số tế bào khỏe mạnh, từ đó giúp ngăn ngừa bệnh tật trong cơ thể.
Kháng nấm
Kết quả nghiên cứu cho rằng hoạt chất Methanol được chiết xuất từ rễ cây nổ có tác dụng chống lại hoạt động của nhiều mẫu nấm, đặc biệt là nấm Candida albicans và nấm Trichytum mentagrophytes.
Đối với người bị sốt rét
Dược chất được chiết xuất từ lá cây thuốc này có khả năng cải thiện một số triệu chứng của bệnh sốt rét cũng như hỗ trợ ức chế hoạt động của tạp khuẩn Plasmodium falciparumin gây bệnh sốt rét ở người.
Đối với hệ tim mạch
Qua thử nghiệm chiết xuất Bergenin từ cây thuốc nổ trên chuột thì kết quả ghi nhận, Bergenin này có khả năng ổn định nhịp tim.
Bên cạnh đó, chiết xuất này cũng có tác dụng làm giảm lipit trong máu và ngăn được chứng xơ vữa động mạch ở một số loài chuột thực nghiệm bị chứng lipit trong máu tăng. Không những thế, dùng chiết xuất từ vỏ cây cho chó, các nhà nghiên cứu còn xác nhận là có hiện tượng giảm huyết áp động mạch ở dòng vật này.
Đối với hệ tiêu hóa
Song song với việc dùng chiết xuất Bergenin đối với hệ tim mạch thì các nhà nghiên cứu còn dùng chiết xuất này cho hệ tiêu hóa ở chuột lang. Kết quả cho thấy, Bergenin có tác dụng giúp bảo vệ niêm mạc dạ dày, chống loét bao tử hiệu quả.
Trong y học cổ truyền, cây nổ cũng được ghi nhận nhiều tác dụng dược lý đối với một số bệnh như:
Công dụng: Cây nổ giúp lợi niệu, thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm, kháng khuẩn, thu liễu, bồi bổ và giải biểu.
Chủ trị: Thường thì hạt nổ được dùng để điều trị vết nứt và mụn nhọt. Còn rễ cây nổ thì được đem đi tán bột sử dụng làm thuốc bổ, trị viêm loét dạ dày tá tràng, sỏi bang quang, sỏi thận. Ngoài ra, rễ cây thuốc này còn được dùng để hỗ trợ điều trị tiểu đường, cảm mạo, đau nhức răng và huyết áp cao.
Cách dùng – liều lượng
Cây nổ không chỉ được sử dụng dưới dạng sắc uống và còn dùng làm phương pháp đắp ngoài hiệu quả với liều lượng chỉ định:
Dùng sắc uống: Ngày dùng 6 – 12g
Dùng đắp bên ngoài: Sẽ tùy vào trường hợp diện tích vùng bị thương cần được điều trị mà chúng ta sẽ sử dụng liều lượng cây thuốc khác nhau.
Những ai nên sử dụng cây nổ?
Qua nghiên cứu cũng như ứng dụng thực tế thì cây nổ sử dụng tốt đối với các đối tượng sau:
- Người bị chứng suy thận, thận hư, thận nhiễm mỡ.
- Bệnh nhân sỏi tiết niệu, sỏi thận.
- Người bệnh cảm lạnh, sốt.
- Bệnh nhân tiểu đường typ 2
Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây nổ
Ngoài sắc uống độc vị thì cây thuốc còn dùng kết hợp chung với một số dược liệu khác để tăng hiệu quả điều trị đối với một số bệnh.
Bài thuốc hỗ trợ điều trị thận hư suy
Dùng cây nổ, cây muối, cây mực và cây quýt gai, mỗi vị 20g (liều lượng này đối với dược liệu dạng tươi). Các vị thuốc đem phơi khô, rửa sạch, sắc với 1.5 lít nước, cô cạn còn 1 lít. Nước sắc thu được chia làm nhiều lần uống trong ngày.
Bài thuốc điều trị cảm sốt
Dùng 12g cây quả nổ đem thái nhỏ và hãm lấy nước uống hằng ngày.
Bài thuốc chữa chứng run chân tay, mệt mỏi, choáng váng và chóng mặt
Dùng rễ cây nổ, dây đau xương, mỗi vị 8g. Các dược liệu đem rửa sạch rồi sắc uống.
Bài thuốc chữa tiểu đường type 2
Dùng cây nổ khô (25g) hoặc cây nổ tươi (75g). Đem dược liệu sắc nước và chia thành nhiều lần uống trong ngày.
Bài thuốc chữa viêm nhiễm đường tiết niệu
Dùng 25 – 35g cây nổ khô sắc lấy nước để riêng. Lấy thêm 20g cây nổ khô đem tán bột mịn. Rồi uống thuốc bột cùng với nước sắc vào sáng sớm ngay sau khi ngủ dậy để đạt hiệu quả tốt nhất.
Bài thuốc trị bệnh sỏi thận
Dùng cây nổ, kim tiền thảo mỗi vị 20g và cây dứa dại, rễ cỏ tranh mỗi vị 15g. Tất cả các vị thuốc sử dụng sắc với 1.5 lít nước, cô cạn còn 1 lít nước, chia thành nhiều lần uống trong ngày.
Bài thuốc chữa chứng nóng sốt gây khát nước
Dùng vỏ và rễ cây nổ 6g đem sắc với 200ml nước, cô cạn còn 50ml, uống hết trong ngày.
Bài thuốc chữa ghẻ lở bị nhiễm trùng tụ cầu gây mủ
Dùng thân cây nổ đem đốt thành than, sau đó tán bột mịn và rắc lên vết thương mỗi ngày, ngày 2 lần.
Bài thuốc chữa chứng cao huyết áp
Dùng 12 bông hoa nổ tươi hoặc khô đều được, đem sắc chung với nước uống mỗi ngày.
Bài thuốc chữa chứng viêm lợi gây đau nhức răng
Dùng rễ cây nổ sắc lấy nước đặc, dùng làm nước súc miệng mỗi ngày.
Những điều cần lưu ý khi dùng bài thuốc từ cây quả nổ
Cây nổ có nhiều tác dụng ưu việt nhưng không giống với nhiều loại dược liệu khác, dược liệu không lành tính hoàn toàn nên khi sử dụng người bệnh nên chú ý:
Thực hiện tuân thủ đúng liều lượng khi sử dụng. Tuy cây chứa ít độc tố nhưng nếu dùng quá liều sẽ gây ra các tác dụng phụ không mong muốn.
Cây có tác dụng tránh thai. Vì vậy, đối tượng đang muốn có con nên thận trọng trong việc dùng dược liệu này.
Đối tượng có cơ thể hư hàn và không có thực nhiệt không nên sử dụng dược liệu này bởi cây nổ có tính hàn và mát sẽ gây cảm giác khó chịu cho các đối tượng này khi dùng.
Phụ nữ đang mang thai, người có huyết áp và đường huyết thấp thì nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng dược liệu này.
Đối với nam giới thì trong suốt khá trình trị bệnh bằng cây nổ nên tái kiểm tra định kỳ để đánh giá được hiệu quả của thuốc, nắm rõ được tình trạng sức khỏe của mình.
Không nên sử dụng cây nổ trị bệnh cho các đối tượng bị mẫn cảm hay dị ứng với bất kỳ thành phần nào của thuốc.
Nếu trong quá trình sử dụng thuốc mà cơ thể có các biểu hiện như buồn nôn, ói mửa, phù mạch, nổi phát ban toàn thân,… thì phải ngưng uống ngay và mau chóng đến các trung tâm y tế để được xử lý.
Bên trên là toàn bộ những kiến thức bổ ích mà Đức Thịnh muốn gửi gắm đến cho bạn đọc. Qua đây chúng tôi hy vọng bạn sẽ tìm được lời giải đáp cho thắc mắc của mình về cây nổ.
Đặc biệt, bạn sẽ tìm thấy cho mình một phương pháp hỗ trợ điều trị bệnh đúng bệnh và đạt được hiệu quả như mong muốn nhé!
(Kết quả hỗ trợ điều trị còn tùy thuộc vào cơ địa của mỗi người)
