Củ dòm là một vị thuốc nam mang nguồn gen quý mới phát hiện ở Việt Nam và được ghi vào sách đỏ với nhiều tác dụng dược lý hỗ trợ điều trị các bệnh thường gặp như: phong tê thấp, đau thần kinh, bí tiểu, kiết lỵ,… Thế nhưng loại thảo dược này đang nằm trong nguy cơ cạn kiệt nên cần được nhân giống mở rộng và duy trì nguồn gen quý hiếm này.
Giới thiệu về củ dòm
Củ dòm còn được gọi là củ gà ấp hay phấn phòng kỷ, thuộc họ Tiết dê – Menispermaceae và có tên khoa học là Stephania tetrandra S Moore.
Mô tả củ dòm
Củ dòm sống nhiều năm, thuộc dây leo, dài khoảng 2 – 3 m. Rễ củ to, có hình dáng đa dạng, thường thuôn dài, có vỏ ngoài nhăn nheo, thịt bên trong cứng rắn màu vàng nâu. Lá mọc so le, dạng hình tam giác gần tròn, dài tầm 9 – 13 cm, rộng 8 – 12 cm.
Cây có phiến lá mỏng nhẵn, gốc bằng hoặc hơi lõm, đầu nhọn và mép nguyên hoặc có ít răng rất nhỏ ở phía đầu lá, hơi lượn sóng. Khi bấm lá sẽ thấy có nhựa màu tím hồng. Cuống lá dài 4.5 – 8.5 cm, đính vào 2/3 phiến lá.
Lá có gân xếp dạng chân vịt. Đặc biệt, nửa cuống lá phía trên và gân lá mặt sau của cây sẽ có màu tím hoặc hồng. Cây thường ra hoa vào tháng 4 – 5, hoa nhỏ, đơn tính, khác gốc, hoa đực tụ hợp thành tán giả, gồm có 6 lá đài màu tím xếp thành hai vòng.
Cụ thể thì sẽ có 3 cánh hoa màu vàng cam, nhị đính trên môi trụ ngắn, hoa cái thành dạng đầu, 1 lá đài màu tím và 2 cánh hoa màu vàng cam có vân tím, đầu nhụy chia thùy. Cây cho quả vào tháng 6 – 7, quả dạng hình cầu, hơi dẹt, dài 0.8 – 0.9 cm, khi chín có màu đỏ mộng. Hạt củ dòm đặc biệt có 4 hàng gai cong nhọn, có lỗ ở giữa.
Phân bố
Củ dòm mọc nhiều ở các tỉnh của Trung Quốc như Quảng Đông, Phúc Kiến, Giang Tây,… Còn ở Việt Nam, cây mọc nhiều trên các vùng đồi thấp thuộc khu vực Tây Bắc như Sơn La, Hòa Bình, Yên Bái, Điện Biên,…
Bộ phận sử dụng
Ở rễ có phần phình to (củ dòm) là bộ phận được sử dụng làm thuốc trong y học. Đặc biệt, khi cắt ngang phần này của cây thuốc sẽ thấy có nước vàng chảy ra, nước này chứa nhiều dược chất giá trị chữa bệnh cao.
Dược liệu củ dòm chất lượng sẽ là rễ vàng, chắc, có vân ngang. Ngược lại, rễ đen, có chỗ bị loét, xốp, thái vỡ sẽ là sản phẩm dược liệu xấu, kém chất lượng.
Thu hái, sơ chế
Củ dòm sẽ được thu hoạch vào tháng 9 – 10. Khi thu hái mọi người sẽ chú ý, đào kỹ, tránh gây tổn thương phần rễ. Sản phẩm dược liệu thu được sẽ đem cắt bỏ phần rễ con, bào bỏ phần vỏ ngoài, bổ dọc, phơi khô, cắt thành từng đoạn tầm 5 – 10 cm.
Bảo quản
Củ dòm sao khi được phơi khô, cắt khúc sẽ cho vào bọc kín bảo quản dùng dần, để nơi khô ráo, thoáng mát, tránh nơi ẩm ướt.
Thành phần hóa học
Củ dòm được y học nhận định là có dược tính rất cao, chứa nhiều thành phần dược chất quý như stephanin, crebanin, xylopinin, dehydrostephanin,…
Phân biệt củ dòm và củ bình vôi
Trong tự nhiên, củ dòm rất dễ nhầm lẫn với củ bình vôi do có đặc điểm vẻ ngoài khá giống nhau. Nhưng nếu chúng ta quan sát, chú ý kỹ sẽ thấy chúng có điểm khác biệt rất dễ nhận ra như:
Củ bình vôi sẽ là hình tròn, có kích thước lớn. Củ dòm thì hơi thon dài, kích thước nhỏ hơn. Thường thì phần củ bình vôi phình to trên mặt đất, rất dễ nhìn thấy. Còn củ dòm lại là phần củ chìm dưới lòng đất, khi thu hoạch phải đào củ lên.
Một đặc điểm nữa, củ bình vôi là phần phình to của thân, củ dòm chính là phần phình to của rễ. Khác với lá củ dòm mặt dưới màu xám đen và lá của củ bình vôi thì 2 mặt đều xanh lục.
Công dụng của củ dòm là gì?
Củ dòm được y học ghi nhận với nhiều tác dụng mang lại, được ứng dụng thực tế để hỗ trợ điều trị nhiều căn bệnh như:
Củ dòm hỗ trợ điều trị phong thấp
Phong thấp là một căn bệnh thường xảy ra ở người trung niên, cao tuổi. Bệnh xuất hiện với nhiều triệu chứng sưng, đỏ, đau nhức các khớp,..khiến người bệnh bị hạn chế về việc vận động, sinh hoạt trở nên khó khăn.
Đối với căn bệnh này thì củ dòm sẽ được đem sắc nước uống mỗi ngày, làm giảm nhanh các triệu chứng bệnh, giúp người bệnh đi lại sinh hoạt dễ dàng hơn.
Công dụng của củ dòm giúp tiêu viêm, giải độc, trị phù thũng
Củ dòm với thành phần hóa học như natri, kali,…Là một dược liệu có tính kháng viêm, diệt khuẩn rất tốt. Người bị viêm, sưng đau, phù nề do độc tố tích tụ nhiều trong cơ thể. Ngoài việc sử dụng củ dòm sắc nước uống nên kết hợp với sinh địa, xuyên khung, bạch truật,…sẽ mang lại hiệu quả cao, bệnh nhanh khỏi hơn.
Công dụng hỗ trợ trị viêm dạ dày, loét hành tá tràng của củ dòm
Củ dòm dùng hỗ trợ viêm dạ dày, loét hành tá tràng rất tốt và hiệu quả. Người bệnh có thể sử dụng củ dòm khô sắc nước uống hoặc ngâm rượu uống, vết loét ở dạ dày sẽ mau lành và không còn các đơn đau làm khó bạn nữa.
Công dụng củ dòm điều trị huyết áp cao
Người bị chứng cao huyết áp, uống rượu củ dòm sẽ là phương pháp cực kỳ hiệu quả. Hoặc bạn có thể dùng kết hợp củ dòm với một số dược liệu khác như hoàng kỳ, cam thảo sắc uống mỗi ngày, giúp hạ huyết áp nhanh và các triệu chứng hoa mắt, chóng mặt, say xẩm,…sẽ không còn.
Củ dòm có công dụng lợi tiểu, thanh nhiệt
Nước sắc củ dòm có thể được xem là một loại nước giải khát, nước mát, có thể uống mỗi ngày. Đồng thời, dùng nước sắc củ dòm mỗi ngày cũng là giải pháp giúp lợi tiểu, thanh nhiệt, mát gan, giải độc, ổn định hệ bài tiết hiệu quả.
Tác dụng của củ dòm giúp an thần, ngủ sâu giấc
Người thường xuyên bị mất ngủ, ngủ hay giật mình, không sâu giấc nên uống một ly nước sắc củ dòm trước khi đi ngủ, giúp an thần, thoải mái, ngủ sâu và ngon giấc hơn rất nhiều.
Đối tượng sử dụng củ dòm
Củ dòm mát, lành tính có thể dùng hằng ngày thay trà, thay nước lọc rất tốt, đặc biệt là các đối tượng bên dưới đây càng nên sử dụng loại dược liệu này.
- Bệnh nhân đau thần kinh tọa, đau nhức xương khớp, phong tê thấp.
- Người bị chứng đau dạ dày, loét hành tá tràng.
- Bệnh nhân cao huyết áp
- Đối tượng thường xuyên dùng bia rượu, nóng trong người, cần thanh nhiệt, giải độc, mát gan.
- Người bị mụn nhọt, viêm tuyến nước bọt, rắn độc cắn.
- Người thường xuyên bị mất ngủ, mộng mị, thức giấc nữa đêm, ngủ không sâu giấc.
Cách sử dụng củ dòm một cách hiệu quả
Củ dòm là một thảo dược tốt cho cơ thể, nhưng muốn đem lại hiệu quả như mong đợi chúng ta cần phải tuân thủ đúng liều lượng và sử dụng đúng cách.
Dùng độc vị:
Liều dùng hằng ngày là 4-8g rễ củ dòm sắc với 200ml nước, sắc lại còn 50ml, uống một lần duy nhất trong ngày hoặc có thể ngâm rượu để uống với tỷ lệ 1/10.
Ngoài ra, cũng có thể hãm như trà bằng cách rửa sạch 40g củ dòm cho vào ấm đun với 2 lít nước sôi, đậy ấm kín và dùng thay nước mỗi ngày.
Ở một số địa phương trong nước, người dân dùng củ dòm sắc lấy nước cho trâu bò uống mỗi khi chúng chán ăn và chê cỏ.
Dùng kết hợp:
Ngoài cách sắc nước độc vị phổ biến, thông dụng thì củ dòm có thể dùng ngâm rượu, sắc nước kết hợp với nhiều loại dược liệu khác nhằm nâng cao hiệu quả mang lại.
Củ dòm chữa bệnh phù thũng, bí tiểu
Dùng rễ củ dòm, hoàng kỳ, bạch truật, cam thảo sao vàng hạ thổ, mỗi vị 6g. Tất cả dược liệu đem sắc với 500ml nước, cô cạn còn 200ml nước, chia làm 2 lần uống trong ngày.
Củ dòm chữa huyết áp cao
Dùng 15 – 20g rễ củ dòm sắc nước uống mỗi ngày. Hoặc dùng củ dòm ngâm với rượu nếp 40 độ để dành dùng, khi có biểu hiện chóng mặt, say xẩm,..thì uống 1 ly nhỏ rượu, tương đương với 20ml.
Củ dòm điều trị chứng sợ lạnh, tay chân sưng phù
Dùng củ dòm khô thái lát, hoàng kỳ, xuyên khung, mỗi vị 10g, bạch truật 8g. Tất cả dược liệu đem sắc nước uống, ngày 2 lần.
Cách dùng củ dòm điều trị đau nhức xương khớp
Dùng rễ củ dòm, sinh khương, bạch truật, cam thảo, bạch linh, mỗi vị 15g. Tất cả các dược liệu đem sắc nước uống, chia làm 2 lần uống trong ngày.
Dùng ngoài da:
Củ dòm có thể sử dụng để làm bài thuốc đắp hỗ trợ điều trị các bệnh ngoài da như mụn nhọt, bắp chuối,…Bằng cách giã nát cùng một ít muối và gừng, đắp vào chỗ bị thương sẽ rất hiệu quả.
Một số lưu ý khi sử dụng củ dòm
Củ dòm là một vị thuốc đắng, tính hàn, dễ gây tổn thương tỳ vị. Vì vậy, người tỳ vị vốn hư, âm khí hư, không có chứng thấp nhiệt không nên sử dụng củ dòm.
Trong đông y, củ dòm là vị thuốc có tác dụng trừ phong thấp, tiêu thũng, chỉ thống, nhưng là vị thuốc chứa nhiều độc tố. Vì vậy, khi sử dụng dược liệu cần có sự trao đổi với thầy thuốc để được hướng dẫn cụ thể.
Giá củ dòm bao nhiêu 1kg?
Trên thị trường hiện nay, củ dòm được bán với nhiều mức giá khác nhau.
Giá bán củ dòm tại Thảo Dược Đức Thịnh: 150.000đ/Kg
Mua củ dòm ở đâu chất lượng, uy tín?
Giá bán củ dòm tại Thảo dược Đức Thịnh là giá rẻ nhất trên thị trường, chỉ với 150.000/kg.
Để đáp ứng nhu cầu sử dụng thuốc nam để điều trị bệnh của tất cả người dùng trên cả nước, công ty cổ phần thảo dược Đức Thịnh chúng tôi hiện đang bán củ dòm chất lượng, được thu hái từ tự nhiên rất an toàn. Chúng tôi cam kết hoàn tiền 100% nếu sản phẩm là giả, ẩm, mốc.
Thảo dược Đức Thịnh có hệ thống cửa hàng phân phối sản phẩm ở TP.Hồ CHí Minh, Hà Nội và các tỉnh Tây Nguyên, bạn có thể mua sản phẩm thảo dược trực tiếp tại các cửa hàng phân phối này hoặc có thể liên hệ với chúng tôi theo số hotline bên dưới để được tư vấn và đặt mua sản phẩm.
Hơn thế nữa, chúng tôi luôn đặt chất lượng lên hàng đầu, vì vậy, bạn có thể an tâm sử dụng sản phẩm tại thảo dược Đức Thịnh, hãy để chúng tôi cùng chăm sóc sức khỏe của bạn nhé!
(Kết quả có thể khác nhau, tùy thuộc vào cơ địa từng người)
