Ngày xưa có câu “Bồ kết sạch gàu, mần trầu tốt tóc”. Gội đầu bằng gai bồ kết vốn là thói quen từ lâu của nhiều người dân Việt Nam. Ít ai lại chú ý đến những chùm gai bồ kết xù xì, xấu xí mọc ra từ thân cây bồ kết.
Ấy vậy mà gai bồ kết lại là một vị thuốc quý với nhiều công dụng chữa bệnh, đến khoa học ngày nay cũng phải bất ngờ. Đặc biệt, đối với những người bị viêm xoang, đây chính là vị “cứu tinh” giúp hỗ trợ điều trị bệnh một cách hiệu quả nhất.
Mô tả gai bồ kết là gì?
Đặc điểm thực vật của bồ kết
- Bồ kết là loại cây thân gỗ có thể cao từ 5-10m. Cây có gai cứng, to, chia làm nhiều nhánh.
- Lá mọc so le nhau, phần mặt trên của lá có lông, đầu tròn hoặc lõm, gốc lá lệch. Mép của lá có răng cưa nhỏ.
- Hoa mọc thành từng cụm ở nách lá hoặc ở ngọn. Quả cứng, khi chín sẽ có màu nâu đen, mỗi quả chứa từ 10-12 hạt màu nâu.
Mô tả vị thuốc gai bồ kết
- Có tên khoa học là Spina Gleditschae.
- Tên gọi khác là tạo giác thích hoặc tạo giác trâm (theo sạc Bản thảo đồ kinh).
- Là loại gai mọc ra từ thân và cành cây bồ kết.
- Gai mọc thành chụm, khi còn non có màu xanh, già chuyển sang nâu sậm, đầu gai rất nhọn.
Phân bố
Cây bồ kết phân bố nhiều ở các tỉnh phía nam Trung Quốc như Hoa Bắc, Tứ Xuyên, Hoa Đông, Quí Châu, Trung Nam,… Còn ở nước ta, cây mọc hoang và được trồng nhiều ở các tình phía bắc. Đặc biệt là ở đảo Cát Bà – Hải Phòng, mỗi năm nơi đây sản xuất tới 40 tấn bồ kết.
Cách thu hái và sơ chế
Khi thu hái nên giữ nguyên phần củ của cuống. Giai đoạn này cần có sự kiên trì, khéo léo từ người hái. Bởi vì, khi gai còn tươi mà đâm sẽ rất nguy hiểm, có thể gây ra chứng đau buốt kéo dài, có thể dẫn đến sốt.
- Thời gian thu hái
– Khi thu hái nên chọn loại gai còn tươi từng chùm ở thân hoặc cành, sẽ đem lại tác dụng cao hơn.
– Dụng cụ thu hái sẽ là một cái cưa sắc được uốn thành vòm giống lưỡi liềm và cưa.
– Khi cưa phải thật cẩn thận, không khéo sẽ bị chợt và phạm lớp thân vỏ, cây sẽ không cho gai trong thời gian dài.
– Nếu lỡ gặp phải trường hợp cưa phạm lớp thân vỏ. Nên bôi lớp nhựa cây chuối hoặc lấy hạt quả bồ kết sát vào để kích thích gai mọc trở lại theo định kỳ.
– Gai được thu hái quanh năm nhưng thời điểm thu hái tốt nhất từ tháng 11 đến tháng 3 năm sau.
- Cách sơ chế
– Khi đã thu hái thường mọi người sẽ phá lớp cùi và lớp gai rồi đem phơi khô. Hoặc có thể thái lúc còn tươi phơi khô dùng sống.
– Hay sau khi hái về bạn sẽ không thái mà đem phơi khô, bảo quản trong bao kín để làm thuốc dùng dần, có nơi còn sao vàng rồi nghiền thành bột để trong hộp sử dụng lâu dài.
Thành phần hoạt chất
Nghiên cứu y học, các nhà khoa học đã chỉ ra các hoạt chất trong gai bồ kết gồm có saponin triterpenoid là thành phần chính. Ngoài ra, còn có phenol, glenidin, flavonoid, axit amin ( amino acids),..Trong đó:
- Saponin triterpenoid giúp tiêu đờm, ho.
- Phenol trong y học được dùng phẫu thuật trị thận.
Vị thuốc gai bồ kết
Tính vị
Gai bồ kết được đông y ghi nhận là có vị cay, tính ôn.
Quy kinh
Gai bồ kết được quy vào 2 kinh can và vị.
Tác dụng dược lý
Theo đông y, gai bồ kết có tác dụng trừ đàm, tiêu thũng, hoạt huyết, bài nung, thác độc, thông sữa. Thường được dùng để chữa trị các chứng ung, sang độc sơ khởi hoặc chữa vỡ mủ do nhiệt độc, đau nhức xương khớp do đàm thấp.
Theo y học hiện đại, có hoạt chất có trong gai bồ kết có tác dụng kháng khuẩn và kháng nấm rất tốt. Bên cạnh đó nước sắc từ thảo dược này còn có tác dụng ức chế tụ cầu vàng.
Cách dùng – liều lượng
Gai bồ kết có nhiều cách sử dụng, bạn có thể dùng độc vị hoặc kết hợp với một số loại thảo dược khác tùy thuộc vào từng bài thuốc. Sắc nước uống, tán bột làm thành hoàn là những cách phổ biến nhất.
Liều lượng dùng mỗi ngày là 3-10g, nhưng bạn cũng có tùy chỉnh cho phù hợp với nhiều trường hợp.
Tác dụng của gai bồ kết
Theo đông y, gai bồ kết có vị cay, tính ôn, không có độc. Có tác dụng tiêu độc, giảm viêm, chống phù nề, hỗ trợ trị các bệnh về tai, mũi, họng, đường ruột, thận, viêm sưng, các loại u, ung độc, đau nhức xương khớp,…
Theo tây y, gai bồ kết có tác dụng sát khuẩn, chống viêm, kháng nấm, ức chế tụ cầu vàng, tụ cầu khuẩn,…đặc biệt rất hiệu quả đối với các trường hợp như sau:
- Hỗ trợ điều trị bệnh viêm xoang.
- Hỗ trợ giúp thông sữa ở phụ nữ sau sinh.
- Hỗ trợ giúp giảm sưng vú ở phụ nữ.
- Hỗ trợ điều trị mụn.
Cách sử dụng gai bồ kết
Sử dụng gai bồ kết hỗ trợ điều trị bệnh đơn giản và có nhiều cách. Tùy từng trường hợp bệnh sẽ có cách dùng phù hợp nhất. Có thể dùng độc vị mỗi gai bồ kết hoặc kết hợp với các vị thuốc khác để nâng cao hiệu quả.
Dùng độc vị gai bồ kết:
Dùng ngày 3-10g gai bồ kết đã sắt mỏng, phơi khô. Đem rửa sạch, sắc với 300ml nước. Đun sôi, đổ ra bình chứa, để nguội, chia làm 2 lần, uống sáng tối trong ngày.
Dùng kết hợp với một số vị thuốc khác:
– Hỗ trợ điều trị viêm xoang, ngạt mũi:
+ Cách 1: Dùng gai bồ kết, thạch xương bồ, kinh giới tuệ, mỗi vị 5g. Tất cả tán thành bột mịn sau đó gói vào miếng vải màn sạch rồi nhét vào lỗ mũi, nằm ngửa khoảng 10-15 phút. Mỗi ngày thực hiện 2-3 lần.
+ Cách 2: Dùng gai bồ kết nướng cho cháy xém mặt ngoài, sau đó tán nhỏ, rây bột mịn. Mỗi lần dùng lấy một ít thổi hoặc hít vào lỗ mũi. Làm như vậy, ngày một vài lần.
– Hỗ trợ làm giảm sưng vú ở phụ nữ:
Dùng 40g gai bồ kết, kết hợp với 4g bạch phấn. Tất cả đem sắc chung với 400ml nước và uống trong ngày.
– Hỗ trợ điều trị mụn:
Dùng 30g gai bồ kết, kết hợp với 100g giấm táo. Đem nấu cùng, đun hỗn hợp thành dung dịch sánh đặc, rồi tắt bếp, để nguội và đổ ra lọ. Mỗi lần dùng sẽ rửa sạch mặt, lấy hỗn hợp với lượng vừa và bôi lên vùng da bị mụn, cứ như vậy ngày 2-3 lần.
Các bài thuốc chữa bệnh từ dược liệu gai bồ kết
Gai bồ kết với nhiều công dụng hỗ trợ điều trị bệnh, tuy nhiên bạn cũng nên kết hợp với một số thảo dược khác nữa để tăng thêm phần hiệu quả. Và đây là một số vài thuốc chữa bệnh từ gai bồ kết.
Bài thuốc trị mụn nhọt giai đoạn hóa mủ
Lấy gai bồ kết, hoàng cầm, liên kiều mỗi vị 12g, hoa kim ngân 20g, lá bồ công anh 16g. trần bì và sài đất mỗi bị 6g. Đem các vị thuốc rửa sạch cho vào ấm đổ 1 lít nước vào, đun đến khi cạn còn 500ml thì ngưng. Nước thuốc chia ra làm nhiều lần uống trong ngày, kiên trì uống liên tục 3-5 thang sẽ có hiệu quả.
Bài thuốc chữa viêm tuyến vú
Gia đoạn sữa ứ trệ: Dùng gai bồ kết 8g; thanh bì, kim ngân hoa, sài hồ, ngưu bảng tử, qua lâu, mỗi vị 12g; thiên hoa phấn 16g; trần bì, sơn chi tử, hoàng cầm, mỗi vị 10g; cam thảo 6g. Cho hết các vị thuốc vào ấm sắc cùng 2 lít nước, đun đến khi cạn còn 200ml nước, chia nước thuốc làm 3 lần uống trong này.
Giai đoạn làm mủ: Chuẩn bị gai bồ kết, cam thảo, xuyên sơn giáp, mỗi vị 6g; mộc hương, bạc hà, mỗi vị 8g; hoàng liên, liên kiều, đại hoàng, đinh lăng, thăng ma, mỗi vị 10g; bạch chỉ, hoàng kỳ, bạch thược, cát cánh, đương quy, hoàng cầm, sơn chi tử mỗi vị 12g. Cho tất cả các vị thuốc vào ấm cùng với 1 lít nước, sắc đến khi cạn còn 200ml thì ngưng. Chia làm 3 lần uống trong ngày.
Giai đoạn vỡ mủ: Chuẩn bị tạo giác thích, xuyên sơn, cam thảo mỗi vị 6g; nhân sâm và thăng ma mỗi vị 10g; hoàng kỳ, đương quy, bạch truật, bạch chỉ, thanh bì mỗi vị 12g. Đem tất cả sắc với 1 lít nước, đun đến khi cạn còn 200ml nước thuốc, chia ra làm 3 lần uống.
Bài thuốc chữa mụn trứng cá
Dùng 30g gai bồ kết, kết hợp với 100g giấm táo. Đem nấu cùng, đun hỗn hợp thành dung dịch sánh đặc, rồi tắt bếp, để nguội và đổ ra lọ. Mỗi lần dùng sẽ rửa sạch mặt, lấy hỗn hợp với lượng vừa và bôi lên vùng da bị mụn, cứ như vậy ngày 2-3 lần.
Bài thuốc chữa huyết ứ
Lấy gai bồ kết, hương phụ, đào nhân, uất kim, mỗi vị 8g; ngưu tất 12g, ích mẫu 16g. Các vị thuốc đem đun với 1 lít nước, sắc trên nhỏ trong thời gian 15 phút. Nước thuốc thu được chia làm nhiều lần uống trong ngày.
Bài thuốc Hoàng kỳ nội thác tán
Chuẩn bị gai bồ kết, đương quy, bạch truật, trạch tả, thiên hoa phấn, mỗi vị 12g; hoàng kỳ và kim ngân hoa mỗi vị 16g; xuyên khung 6g, cam thảo 4g. Các vị thuốc cho hết vào ấm sắc cùng với 1 thăng nước. Đun đến khi cạn còn 300ml thì tắt bếp, chia ra làm 3 phần uống trong ngày.
Bài thuốc hỗ trợ chữa u xơ tuyến tiền liệt
Dùng gai bồ kết, hồng hoa, xích thược, đan sâm, xuyên sơn giáp, tam tăng, nga truật, huyền hồ sách, xa tiền, mỗi vị 20g; đảng sâm, hoàng kỳ, đào nhân, tô mộc, mộc thông, tỳ giải, bạch truật, mỗi vị 30g; 3 lát sinh khương và 2 quả đại táo. Cho các vị thuốc vào ấm sắc cùng với 1 lít nước, đun trong vòng 15 phút thì bắt bếp lấy nước uống trong ngày.
Bài thuốc chữa chín mé
Chuẩn bị gai bồ kết 8g, kinh giới 10g, hà thủ ô và cải trời mỗi vị 16g, kim ngan hoa 40g. Tất cả các vị thuốc đem rửa sạch sắc chung với 1 lít nước, đun đến khi còn 300ml, chia ra làm 3 lần uống trong ngày.
Bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh giang mai
Lấy 8g gai bồ kết, 10g thổ phục linh, 12g ké đầu ngựa, vỏ núc nác và hà thủ ô mỗi vị 16g. Cho tất cả các vị thuốc vào ấm sắc với 600ml nước, đun đến khi cạn còn một nửa và chia làm 3 lần uống.
Bài thuốc chữa viêm mũi kèm tắc nghẹt, khó thở
Dùng gai bồ kết khô rồi tán thành bột mụn, lấy bột này hít vào mũi, mỗi ngày làm 3-4 lần.
Bài thuốc chữa đau nhức chân răng, có thể ra mủ
Chuẩn bị gai bồ kết, kim ngân, liên kiều, mỗi vị 20g; ngưu bàng, chi tử, hạ khô thảo, mỗi vị 12g; xích thược 8g, xuyên sơn giáp 6g, bạc hà 4g. Các vị thuốc trên cho vào ấm sắc chung với 1 lít nước, đun trong vòng 30 phút. Nước thu được lấy uống trong ngày.
Bài thuốc chữa kiết lỵ ra máu
Lấy gai bồ kết, hoa đào phơi khô, chỉ thực sao cám với liều lượng bằng nhau. Đem tất cả tán thành bột mịn và trộn với mật ong vò thành viên bằng hạt đỗ xanh. Mỗi ngày uống 200 viên cùng với nước cơm, 3 lần/ ngày.
Bài thuốc chữa chứng sưng tấy
Mỗi ngày lấy 10g gai bồ kết, 10g vẩy tê tê sao phồng rộp, 10g mai cua sao vàng. Các vị thuốc trên tán thành bột mịn, trộn đều với uống trực tiếp với rượu. Nếu không uống được rượu thì có thể nấu nước sôi để ấm uống thay thế.
Bài thuốc chữa sưng đau vú cho phụ nữ
Dùng 40g gai bồ kết, kết hợp với 4g bạch phấn. Tất cả đem sắc chung với 400ml nước và uống trong ngày.
Bài thuốc chữa nhọt độc, giang mai
Chuẩn bị gai bồ kết, ý dĩ nhân, xích nhược, sơn chi, phòng phong, thổ phục linh, ngũ vị tử, mộc qua, liên kiều, kinh giới, kim ngân hoa, khổ sâm, hoàng nghiệt, hoàng cầm, đương quy vĩ, địa cốt bì, cam thảo, bạch tiễn bì, bạch tật lê, bạch chỉ, mỗi vị 40g; thổ phục linh 12g. Các vị thuốc trên đem tán thành bột rồi trộn đều lên, sau đó làm thành hoàn 6 tễ, mỗi ngày uống 2 tễ cùng với nước sôi để ấm.
Bài thuốc chữa rụng lông mày
Lấy 40g gai bồ kết, 40g thỏ ty tử, 40g hạn liên thảo và 160g mỡ heo. Sau đem cái vị thuốc tán thành bột, còn mỡ heo thì đem đun cho chảy mỡ rồi bỏ bã. Sau đó trộn bột với nước mỡ và để nguội cho thành cao. Dùng hỗn hợp này bôi trực tiếp lên chân mày.
Bài thuốc Tiên phương hoạt mệnh ẩm
Chuẩn bị 12g gai bồ kết, 12g chích xuyên sơn giáp, 12g bạch chỉ, 12g thiên hoa phấn, 12g quy vĩ, 8g cam thảo, 12g xích thược, 8g nhũ hương, 8g một thược, 8g phòng phong, 8g trần bì, 12g bối mẫu, 20g kim ngân hoa. Đem sắc chung với nước hoặc nửa nước nửa rượu để uống.
Gai bồ kết mua ở đâu?
Bạn đang có nhu cầu tìm mua sản phẩm, liên hệ ngay với Thảo Dược Đức Thịnh. Sản phẩm dược liệu nói chung, gai bồ kết nói riêng được bán bởi Đức Thịnh luôn là những sản phẩm chất lượng hàng đầu với giá cả hợp lý.
Hiện tại, sản phẩm được bán tại hệ thống cửa hàng Đức Thịnh là sản phẩm khô, được bán với giá 250.000đ/kg. Ngoài ra, chúng tôi còn bán các sản phẩm bồ kết như nước bồ kết An Nhiên, tinh chất bồ kết, bồ kết túi lọc Đức Thịnh,…
Để mua sản phẩm người dùng có thể đến trực tiếp cửa hàng hoặc liên hệ số hotline bên dưới để được tư vấn và hỗ trợ đặt hàng. Với chính sách mua hàng online, giao hàng tận nhà. Khách hàng có quyền nhận hàng mới thanh toán.
Khách hàng được cam kết bao đổi trả hàng nếu sản phẩm bị ẩm, mốc, kém chất lượng. Chắc chắn quý khách hàng sẽ thật sự hài lòng khi mua sản phẩm tại cửa hàng Thảo Dược Đức Thịnh.
(Kết quả hỗ trợ điều trị bệnh còn tùy thuộc vào cơ địa của mỗi người)
